dr Tomasz Jelonek

 

 

 

adiunkt w Katedrze Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki

 

 

 

 

 

 

 

Licencjat (UJ, 2010): Leksyka współczesnych gimnazjalistów;

Magisterium (UJ, 2012): Językowo-kulturowy obraz wsi utrwalony w mikrotoponimii Truskolas koło Częstochowy i miejscowości okolicznych;

Studia podyplomowe z historii i wiedzy o społeczeństwie (UPJPII, 2012): Wybrane elementy wyposażenia barokowego kościoła pw. św. Mikołaja w Truskolasach koło Częstochowy;

Doktorat (UJ, 2017): Językowo-kulturowy obraz wsi i jej mieszkańców utrwalony w mikrotoponimach (na przykładzie nazw terenowych gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim);

Główne kierunki zainteresowań naukowych: 

Język i kultura wsi w ujęciu etno- i socjolingwistycznym, onomastyka ludowa, leksykografia gwarowa, kultura języka, retoryka wystąpień publicznych, historia Truskolas i wsi okolicznych w gminie Wręczyca Wielka.

Działalność naukowa i popularyzatorska:

W swoim dorobku ma cztery monografie: Na melanżu czadowa nutka – leksyka gimnazjalistów z początku XXI wieku (Kraków 2012), Truskolasy. Dzieje wsi, jej tradycje oraz zabytki kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja (Wręczyca Wielka 2013), Językowo-kulturowy obraz wsi i jej mieszkańców utrwalony w mikrotoponimach (Kraków 2018), Słownik mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka (Kraków 2018), ponad dwadzieścia artykułów naukowych oraz kilka artykułów popularnonaukowych.

Pracował w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie. W roku 2015 redagował hasła do Słownika gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur powstającego w Zakładzie Dialektologii Polskiej IJP PAN (umowa o dzieło). W latach 2017–2019 był zatrudniony – po reorganizacji Instytutu – w Pracowni Dialektologii Polskiej, w zespole opracowującym Słownik gwar polskich (od 1 sierpnia 2018 r. na stanowisku asystenta).

Uczestniczył z referatem w 22 konferencjach naukowych – krajowych i międzynarodowych (w Białymstoku, w Lublinie, w Łodzi, w Rzeszowie, w Sokołowie Podlaskim, w Tarnowie, we Wrocławiu, w dwóch w Katowicach, w dwóch w Opolu, w dwóch w Poznaniu, w dwóch w Wilnie oraz w siedmiu w Krakowie). Organizował „Dni otwarte UJ" (2010, 2012–2014). W latach 2013–2015 brał także udział w „Festiwalu Nauki" promującym studiowanie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ponadto w ramach popularyzacji dziedzictwa kulturowego „małej ojczyzny" wygłosił wykłady m.in. w Publicznej Szkole Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Borze Zajacińskim, w Szkole Podstawowej im. Orła Białego w Kulejach, w Publicznej Bibliotece Pedagogicznej w Częstochowie – filii w Kłobucku oraz w Gminnym Ośrodku Kultury we Wręczycy Wielkiej.

Od października 2022 r. jest członkiem zespołu opracowującego Cyfrową Bibliografię dialektologii polskiej.

Działalność dydaktyczna:

W roku akademickim 2023/2024 prowadzi ćwiczenia z gramatyki opisowej języka polskiego (kier.: polonistyka antropologiczno-kulturowa) oraz gramatyki języka polskiego (kier.: polonistyka-komparatystyka). Prowadzi także językoznawcze seminarium licencjackie (Tradycja i zmiana w nazewnictwie przełomu XX i XXI w.) dla studentów filologii polskiej nauczycielskiej. Ponadto wykłada sztukę poprawności gramatycznej w Podyplomowym Studium Retoryki UJ. Od roku 2020 współpracuje też z Instytutem Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

W poprzednich latach prowadził ćwiczenia z kultury języka polskiego (kier.: kulturoznawstwo – teksty kultury) oraz konwersatorium z retoryki wystąpień publicznych (wspólnie z prof. dr hab. Haliną Kurek) dla doktorantów Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych UJ. W latach 2014–2021 był zatrudniony na stanowisku nauczyciela języka polskiego, historii i wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 2 w Krakowie.

Wypromował 13 licencjatów. Zrecenzował 5 prac licencjackich oraz 4 prace magisterskie.

Pełnione funkcje (aktualne):

Sekretarz Oddziału Krakowskiego Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, wydziałowy koordynator ds. Uniwersyteckiego Systemu Obsługi Studenta (USOS), redaktor witryny internetowej Dyscypliny Językoznawstwo na UJ, opiekun Galerii Pamięci na Wydziale Polonistyki UJ, opiekun witryny internetowej Katedry Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki Wydziału Polonistyki UJ.

Członkostwa (aktualne):

Członek Komisji Socjolingwistyki afiliowanej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów

Członek Polskiego Towarzystwa Językoznawczego

Członek Polskiego Towarzystwa Onomastycznego

Członek Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego

Współpracownik Komisji Dialektologicznej Komitetu Językoznawstwa PAN

Współpracownik Komisji Etnolingwistycznej Komitetu Językoznawstwa PAN

Współpracownik Komisji Onomastycznej Komitetu Językoznawstwa PAN

Nagrody, wyróżnienia:

2013 r. – wyróżnienie pracy magisterskiej jako najlepszej rozprawy językoznawczej obronionej na Wydziale Polonistyki UJ w roku akademickim 2011/2012.

2013 r. – laureat ogólnopolskiego Konkursu im. Czesława Zgorzelskiego na najlepszą pracę magisterską z językoznawstwa (II miejsce).

2014 r. – III miejsce w plebiscycie powiatu kłobuckiego „Człowiek roku 2013" przyznane za osiągnięcia naukowe oraz popularyzację dziedzictwa kulturowego „małej ojczyzny".

2018 r. – II miejsce w konkursie „Biuletynu Polonistycznego” Publikuj.dr na najlepszą prezentację obronionej pracy doktorskiej

2018 r. – wyróżnienie publiczności w konkursie „Biuletynu Polonistycznego” Publikuj.dr na najlepszą prezentację obronionej pracy doktorskiej

Ważniejsze publikacje:

Książki:

1. Na melanżu czadowa nutka ­leksyka gimnazjalistów z początku XXI wieku, Kraków 2012.

2. Truskolasy. Dzieje wsi, jej tradycje oraz zabytki kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja, Wręczyca Wielka 2013.

3. Językowo-kulturowy obraz wsi i jej mieszkańców utrwalony w mikrotoponimach, Kraków 2018.

Słowniki:

1. Słownik mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka, Kraków 2018.

2. [współaut.] Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. VII, pod red. K. Sobolewskiej, Warszawa-Kraków 2018.

3. [współaut.] Słownik gwar polskich, t. X, z. 2 (33), pod red. B. Grabki, R. Kucharzyk, Kraków 2019.

4. [współaut.] Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. VIII, pod red. K. Sobolewskiej, Warszawa-Kraków 2021.

5. [współaut.] Słownik gwar polskich, t. X, z. 3 (34), pod red. B. Grabki, R. Kucharzyk, Kraków 2021.

6. [współaut.] Słownik gwar polskich, t. X, z. 4 (35), pod red. B. Grabki, R. Kucharzyk, Kraków 2023.

Artykuły naukowe:

1. Wybrane kategorie słowotwórcze charakterystyczne dla języka współczesnej młodzieży (na przykładzie gimnazjalistów z Krakowa i gminy Wręczyca Wielka koło Częstochowy), „Studenckie Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studenckie Zeszyty Językoznawcze", z. 4 (2012), s. 4352.

2. Językowy obraz świata społeczności wiejskiej zakrzepły w posesywnych nazwach terenowych (na przykładzie mikrotoponimów Truskolas koło Częstochowy i wsi okolicznych), „Onomastica" LVIII (2014), s. 183191.

3. Ludowa opozycja my-oni utrwalona w nazwach terenowych (na przykładzie mikrotoponimii Truskolas koło Częstochowy i wsi okolicznych), [w:] Bogactwo współczesnej polszczyzny, pod red. P. Żmigrodzkiego i S. Przęczek-Kisielak, Kraków 2014, s. 419426.

4. Miejsce i funkcja mikrotoponimów w ludowym obrazie świata (na przykładzie nazw terenowych Truskolas i wsi okolicznych w powiecie kłobuckim), [w:] Badania dialektologiczne: stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst" Kraków, 27-28 września 2013 r., pod red. M. Raka i K. Sikory, Biblioteka „LingVariów” t. XVII, Kraków 2014, s. 322330.

5. Językowo-kulturowy obraz wsi utrwalony w mikrotoponimach motywowanych elementami środowiska naturalnego oraz czynnikami kulturowymi (na przykładzie nazw terenowych Truskolas koło Częstochowy i wsi okolicznych), [w:] Żywa gwara. Rozważania o gwarach polskich na początku XXI wieku, pod red. M. Pachowicz, Tarnów 2015, s. 7786.

6. Obraz wsi utrwalony w mikrotoponimach motywowanych czynnikami kulturowymi (na przykładzie nazw terenowych Truskolas koło Częstochowy i wsi okolicznych), [w:] Odkrywanie słowa – historia i współczesność, pod red. U. Sokólskiej, Białystok 2015, s. 529540.

7. Etymologia ludowa jako źródło poznania motywacji nazw terenowych (na przykładzie mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim), [w:] Język – kultura – komunikacja, Prace Komisji Nauk Filologicznych Oddziału Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu, vol. IX, pod red. S. Wacha i in., Wrocław 2016, s. 253266.

8. Nazwy terenowe a kształtowanie wiedzy uczniów o ich „małej ojczyźnie", [w:] Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki, t. I, pod red. E. Jaskółowej, D. Krzyżyk, B. Niesporek‑Szamburskiej, M. Wójcik-Dudek, przy współpracy D. Jagodzińskiej i A. Zok-Smoły, Katowice 2016, s. 545556.

9. Nazwy terenowe jako czynnik utrwalający gwarę, „Onomastica” LX (2016), s. 263271.

10. Nieznane historie znanych miejsc. Dzieje „małej ojczyzny” zakrzepłe w nazwach terenowych, [w:] Mała ojczyzna – wielka (nie)pamięć. Historia mówiona jako źródło do badania dziejów społecznych, pod red. S. Cebuli, M. Chorązki, Kraków 2016, s. 3145.

11. Proces stawania się dwujęzycznym (studium przypadku), [w:] Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, pod red. R. Dębskiego, W. T. Miodunki, Biblioteka „LingVariów”. Seria „Glottodydaktyka” t. XIV, Kraków 2016, s. 177186.

12. Przemiany kulturowe wsi z perspektywy jej autochtonów (na przykładzie nieoficjalnych wypowiedzi mieszkańców Truskolas koło Częstochowy i miejscowości okolicznych), „Perspektywy Kultury”, nr 16 (1/2017), s. 135160.

13. Stare i nowe w mikrotoponimii, „Słowo. Studia językoznawcze” 9/2018, s. 4957.

14. Co nazwy terenowe „mówią” o ich twórcach?, [w:] Społeczność w języku – język w społeczności, pod red. K. Lisczyk i M. Maciołka, Katowice 2019, s. 43–55.

15. Nazwy terenowe – skarbnica kultury ludowej, [w:] Studia Dialektologiczne V, pod red. B. Grabki, R. Kucharzyk, A. Tyrpy, Kraków 2019, s. 225-232.

16. Kapliczki i krzyże przydrożne w nazwach terenowych (na przykładzie mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim), „Onomastica” LXIV (2020), s. 69–82.

17. Kultura materialna i duchowa utrwalona w mikrotoponimach, [w:] Język zwierciadłem kultury, pod red. E. Wierzbickiej-Piotrowskiej, Warszawa 2020, s. 135–146.

18. Badania leksyki gwarowej w dobie przemian i globalizacji, „Gwary dziś” 14 (2021), s. 139–151.

19. Językowe świadectwa przemian społeczno-kulturowych w środowisku wiejskim (na przykładzie nazw sklepów w gminie Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim), [w:] Dialog z tradycją, t. IX: Językowe świadectwo przemian społecznych i kulturowych, red. E. Horyń, E. Młynarczyk, Kraków 2021, s. 167–181.

20. Najstarsi mieszkańcy współczesnej wsi a globalne zmiany społeczno-kulturowe (na przykładzie gminy Wręczyca Wielka). Studium socjolingwistyczne, „Slavia Meridionalis" 21 (2021), DOI: 10.11649/sm.2410.

21. Tradycje nazewnicze wsi a globalizacja (na przykładzie nieoficjalnych nazw sklepów w gminie Wręczyca Wielka), [w:] Tradycje między Wschodem a Zachodem, red. K. Jurczak, I. Piechnik, Kraków 2021, s. 118–133.

22. Kategoria pamięci zakrzepła w mikrotoponimach, [w:] Pamięć – tożsamość – kategorie językowo-kulturowe, t. 3, red. S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, P. Łozowski, Lublin 2022, s. 117–129.

23. Nazwy terenowe a specyfika regionu (na przykładzie mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim), „Prace Geograficzne”, z. 166 (2022), s. 63–78.

24. Nieoficjalne nazwy sklepów w środowisku wiejskim (na przykładzie gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 17 (2022), s. 102–112.

25. Uzasadnienia nazwotwórcze mikrotoponimów w perspektywie etnolingwistycznej, „Język a Kultura”, t. 29 (2022): Stare problemy – nowe wyzwania, s. 105–117.

26. Funkcje nieoficjalnych nazw własnych w wiejskiej przestrzeni kulturowej w XXI w., [w:] Przestrzenie komunikacji. Tom jubileuszowy dedykowany Profesor Jolancie Antas, red. J. Winiarska, A. Załazińska, Kraków 2023, s. 165–184.

27. Onomastyka w dydaktyce szkolnej [w:] Zagadnienia lingwistyczne w dydaktyce szkolnej i uniwersyteckiej, red. T. Kurdyła, B. Ziajka, Kraków 2023, s. 29–45.

28. Nazewnictwo funkcjonujące na językowo-kulturowych pograniczach miast i wsi w dobie globalizacji [w druku].

29. Nazwy kapliczek i krzyży przydrożnych na tle kultury ludowej [w druku].

Recenzja:

1. Tadeusz Lewaszkiewicz, Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy, „Język Polski” XCVIII (2018), z. 3, s. 125129.

 

 

Ważniejsze publikacje: